قالب فانوس

تعیین سمت دقیق قبله

2016/07/18

دانستن سمت جنوب این کمک را به تعیین قبله می‌کند که زاویۀ قبلۀ هر شهر محاسبه شده و مشخص است. اگر در روی کرۀ جغرافیایی یک شهر را به مکه وصل کنیم زاویۀ انحراف آن از یکی از دو جهت اصلی را که به آن نزدیک‌تر است می‌توان به دست آورد. با توجه به اینکه شهر مکه در جنوب غربی کشور ما قرار دارد زاویۀ انحراف قبله در ایران، از سمت جنوب محاسبه می‌شود. مثلاً این زاویه در تهران 38 درجه است. یعنی با رو کردن به سمت جنوب کافی است 38 درجه به سمت راست (غرب) بچرخیم تا در جهت قبله قرار گیریم.

هر ساله در روزهای 7 خرداد و 23 تیر فرصت خوبی برای تعیین دقیق قبله پیش می‌آید. در این دو روز آفتاب در ظهر مکه، درست عمود بر خانۀ کعبه قرار می‌تابد. بدین لحاظ هر کس در هر کجای کرۀ زمین اگر خورشید را ببیند و رو به آن بایستد در واقع رو به قبله ایستاده است. ظهر شرعی در مکه به ساعت رسمی ایران ساعت 13:48 دقیقه است (حدود سه ربع پس از ظهر شرعی در تهران).
نحوۀ به دست آوردن سمت قبله به این صورت است که یک شاخص عمودی یا لبۀ یک دیوار را در نظر بگیرید و خط سایه را در ساعت 13:48 دقیقه روی زمین ترسیم کنید. این خط که به سمت جنوب غربی است سمت قبله را نشان می‌دهد.

توضیحات نجومی
محور فرضی زمین 23 درجه انحراف دارد و این باعث پدید آمدن فصل‌ها، تغییرات جوی و آب و هوای متغیر در نقاط مختلف زمین می‌شود. شهری همچون تهران را به عرض جغرافیایی 36 درجه در نظر بگیرید. در ابتدای بهار که طول شب و روز برابر است، خورشید دقیقاً از نقطۀ شرق جغرافیایی طلوع کرده و دقیقاً در غرب جغرافیایی غروب می‌کند. اما هر چه از آغاز بهار به سمت تابستان می‌گذرد زاویۀ تابش خورشید شمالی‌تر می‌شود و خورشید از شمال شرقی طلوع و در شمال غربی غروب می‌کند و لذا مدت زمانِ بیشتری در آسمان می‌ماند. در اول پاییز طلوع و غروب خورشید مثل اول بهار می‌شود. اما در روزهای پاییز و زمستان میل خورشید جنوبی می‌شود و از جنوب شرقی طلوع و در جنوب غربی غروب می‌کند.